Kỹ thuật trồng và chăm sóc Bí Đao (Bí Xanh)

1. Đặc điểm và tác dụng của bí đao
– Đặc điểm bí đao:

Bí đao là loại cây có nguồn gốc ở Ấn Độ, được trồng rộng rãi ở khắp châu Á và miền đông châu Đại Dương, ở nước ta, bí đao cũng được trồng ở nhiều nơi.
Bí đao là cây thảo một năm, leo dài tới 5m, có nhiều lông dài. Lá thường hình tim, đường kính, thùy chân vịt, có tua cuốn. Hoa đơn tính màu vàng. Quả bí đao thuôn dài, lúc non có lông cứng, khi già có sáp ở mặt ngoài, nặng 3 – 5kg, màu lục mốc, chứa nhiều hạt dẹp. Hoa tháng 6 – 9; quả tháng 7 – 10. Bộ phận dùng được bao gồm: quả, hạt và lá.
 

– Tác dụng bí đao:
Bí đao có vị ngọt, tính lạnh, không độc, có tác dụng lợi tiểu, tiêu phù thũng, thanh nhiệt, tiêu viêm. Vỏ bí đao vị ngọt, tính mát, có tác dụng lợi tiểu, tiêu viêm tiêu thũng, giải nhiệt. Hạt có tác dụng kháng sinh, tiêu độc, trừ giun.
Bí đao là loại rau xanh thường dùng phổ biến trong các bữa ăn của mọi người cũng tương tự như dưa chuột. Có thể dùng bí đao ăn luộc hoặc nấu canh tôm, canh cua, xào thịt gà, thịt lợn. Bí đao còn dùng làm mứt, mứt bí đao thường dùng trong dịp Tết. Ăn bí đao có tác dụng thông tiểu, tiêu phù, giải khát, mát tim, giảm phiền muộn, bớt mụn nhọt, vỏ quả dùng chữa đái dắt do bàng quang nhiệt hoặc đái đục ra chất nhầy. Hạt bí đao cũng dùng rang ăn và dùng chữa ho, giải độc và trị rắn cắn. Lá bí đao giã nát trộn với giấm bôi đắp chữa các đầu ngón tay sưng đau (chín mé), ở Campuchia, người ta dùng rễ nấu nước tắm để trị bệnh đậu mùa.
+ Quả non được dùng để nấu thành nhiều món canh khác nhau, có thể nấu với thịt, tôm, hạt sen, nấm và măng.
+ Có thể thái lát phơi khô để ăn dần hoặc làm mứt, kẹo.
+ Lá non, ngọn non và hoa bí dùng làm rau.
+ Hạt khô rang làm đồ ăn nhẹ.
+ Quả bí đao có công dụng giảm cân hiệu quả, chống say nắng, sốt cao, hôn mê, rôm sảy, phù thũng do viêm thận mãn tính, giúp lợi tiểu, nhuận tràng, điều trị rối loạn thần kinh.

2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc


– Điều kiện môi trường thích hợp với bí đao
Bí đao có những đặc điểm là thân lá phát triển, mang nhiều nhánh. rễ um tùm ra xung quanh
ở nhiệt độ khoảng 20 – 30°C cây sinh trưởng tốt. Bí đao là loài cây ưa sáng mạnh.
Bí đao thuộc vào họ bầu bí. Hạt nảy mầm  tốt nhất là 25°C. Với giai đoạn cây vườn ươm, nhiệt độ cần thấp, khoảng từ 20 – 22°C. Muốn quả phát triển tốt thì để cưòng độ ánh sáng vừa phải.
Rễ bí đao phát triển mạnh nên chịu được hanh khô. Giai đoạn cây con ra hoa cần yêu cầu độ ẩm đất 65 – 70%, thời kỳ ra hoa kết quả cần độ ẩm đất 70 – 80 %. Bí đao chịu úng kém, thời kỳ phát dục ra hoa kết quả gặp độ ẩm lớn do mưa hoặc tưới không hợp lý sẽ gây vàng lá, rụng hoa, rụng quả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất.
Bí đao có thể sinh trưởng và phát triển ở vùng đất thịt vừa, hơi nặng song tốt nhất ở trên đất thịt nhẹ và phù sa, pH thích hợp 6,5 – 8,0.

– Cách trồng:
+ Lượng hạt cần gieo cho 1ha khoảng 0,9 – 1,1kg. Hạt nên ngâm trước từ 4 – 6 giờ rồi đem gieo.
+ Gieo hạt trên luống, phủ hạt bằng lớp đất bột mỏng, không nên phủ quá dày, hạt không đội lên được. Khi cây mọc được 7 – 8 ngày (2 lá mầm rõ) có thể sang bầu, kích thước bầu 7 X 10cm, để đến khi cây có 2 – 3 lá thật thì đem trồng là tốt nhất (Bầu to 10 X 15cm có thể để cây đến 4 – 5 lá thật mới đưa ra trồng).
+ Trồng bầu để tranh thủ thời gian và dễ chăm sóc cây con, đất làm bầu là đất hỗn hợp đất bột + phân mục theo tỷ lệ 1:1.
+ Nếu làm dàn nên trồng luống rộng: 1,5 – 2,0m, khoảng cách trồng 40 – 50 X 80cm, cây cách cây 40 – 50cm và hàng cách hàng 80cm. Nếu không làm dàn (cây bò trên mặt luống) lên luống rộng trên 3,5m, trồng 2 hàng giữa luống, khoảng cách trồng cây cách cây là 40 – 50cm, hàng trồng cách mép luống 15 – 20cm vì vậy hàng cách hàng là 2,5 – 3m.
+ Chú ý nếu trồng bí bò cần có rơm phủ mặt luống cho bí bò và đỡ quả.



– Bón phân:
+ Phân chuồng cần: 800 – 1000kg/sào.
+ Đạm urê: 10 – 12kg/sào.
+ Super lân: 15 – 18kg/sào.
+ Kali: 10 – 12kg/sào.
+ Bón lót: Toàn bộ phân chuồng + Lân + 1/4 Kali +1/4 đạm.
+ Thúc lần 1: Khi cây bắt đầu leo hoặc ngả ngọn bò (Sau khi cây mọc 30 – 40 ngày) bón 1/4 Kali, 1/4 Đạm.
+ Thúc lần 2: Sau khi cây ra quả rộ, bón 1/3 Kali + 1/3 Đạm.
+ Số phân còn lại hòa với nước phân chuồng loãng dùng để tưới khi thấy cây sinh trưởng, phát triển kém.

– Các biện pháp chăm sóc khác:
Vun lần 1 kết hợp với bón thúc khi cây 30 – 40 ngày, vun lần 2 kết hợp với bón thúc khi cây ra hoa rộ (55 – 65 ngày sau trồng). Bí xanh ra nhiều nhánh, mỗi cây cần để 1 – 2 nhánh, mỗi nhánh cho đậu 1 – 2 quả, sau khi quả đậu 5 – 10 ngày có thể định quả sao cho mỗi gốc cây chỉ để 1 – 2 quả.
Nếu để bí bò, khi cây dài 60 – 70cm, dùng dây ny-long cố định dây khỏi gió lật và tạo điều kiện ra rễ phụ (bất định) tăng khả năng hút chất dinh dưỡng cho cây.
Khi cây có 2 lá thật, xới phá váng, kết hợp bón thúc bằng cách pha phân đạm loãng 3 – 5% (25% đạm) tưới rồi vun nhẹ cho cây. Bón thúc lần 2 cây có 5 – 6 lá thật, xới rộng, sâu kết hợp bón thúc 25% đạm + 25% kali cho cây. Bón thúc lần 3 khi chuẩn bị làm giàn bón tiếp lượng phân còn lại. Đối với bí không làm giàn, không che màng phủ nông nghiệp, xới xáo toàn bộ mặt luống, bón thúc hết phân hóa học, tưới đẫm rồi trải rạ. Khi cây bí dài 1m trở lên thì cho leo giàn. Khi dây dài 50cm, dùng đất chặn ngang đốt, cách 1 – 2 đốt lại chặn để tranh thủ cho cây bí ra rễ bất định, tăng khả năng hút chất dinh dưỡng nuôi quả sau này, cứ 3 – 4 ngày lại chặn 1 lần, phải hướng ngọn bí ở hốc này bò sang hốc kia, sau đó mới nương dây cho leo giàn. Khi dây leo cần để dây ở tư thế tự nhiên, không lật úp hoặc vặn dây. Dùng rơm rạ, dây chuối buộc ngọn vào giàn. Chú ý buộc ở phía nách lá. Bắt dây chéo chữ chi cho đều giàn và khỏi che rợp hoa quả. Giàn cắm chéo như mái nhà để tranh thủ không gian, tận dụng hợp lý ánh sáng. Mỗi cây để 2 – 3 nhánh chính, mỗi nhánh để 2 – 3 quả. Đặt cho cuống quả nằm đúng vào chỗ giao nhau của 2 cây để khi quả lớn không xô dây, tụt giàn.